Verandering directie

De huidige directeur Klaas Zandberg vertrekt per 1 april a.s.  Hij wordt gemeentearchivaris van Oost- en Weststellingwerf en Opsterland. Bekijk hier de vacature voor museumdirecteur.

Henk van der Zwaag gaat de functie van museumdirecteur tijdelijk waarnemen. Henk is sinds begin dit jaar lid van het museumbestuur en woont in Sneek. Hij was voor zijn pensionering o.a. directeur van het Fries Rundvee Syndicaat, directielid van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en van 2009 tot 2017 algemeen directeur Empatec (sociale werkvoorziening in Sneek e.o.). Bovendien was hij zakelijk leider van Sense of Place, onderdeel van KH 2018.

Openingstijden

Vanaf 2 april is het museum weer open van dinsdag tot met zondag.  Van dinsdag tot en met vrijdag is het museum open van 11:00 uur tot 17:00 uur. De openingstijden op de zaterdag en zondag zijn van 13:00 uur tot 17:00 uur.

Nieuwbouw

In de eerste week van april begint bouwbedrijf Bootsma uit Easterwierrum met de grondwerkzaamheden. Nog in dezelfde maand zal de eerste paal van de nieuwbouw worden geslagen.

In de nieuwbouw, naast het bestaande complex, komt een educatiecentrum en eventruimte, waar ook de buurt gebruik van kan maken. Verder komt er meer ruimte voor wisselexposities. Hier of in de oudbouw wordt bovendien 'De wereld van het Friese Paard' gevestigd.

Jaarverslag 2023

Met trots en dankbaarheid kijken wij terug op een prachtig jaar! Ons jaarverslag biedt een terugblik op alle gebeurtenissen en activiteiten die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden. Van hoogtepunten, zoals de expositie 'De schilders van het Friese land', het bezoek van minister Adema, de Middelsee-fair en de schoolvakanties met insectenproeverijen en voedselproefjes, tot de diverse workshops en lezingen.

Het verslag biedt niet alleen een inkijkje in wat er te zien was voor onze bezoekers, maar werpt ook een kleine blik achter de schermen, waar hard werd gewerkt om deze ervaringen mogelijk te maken.

Klik hier om het pdf-bestand te openen.

Rode boerenzakdoek

In november 2023 heeft Fred Snip uit Bergen (NH) zijn verzameling geschonken aan het Fries Landbouwmuseum. De collectie bestaat uit honderden rode zakdoeken en daarvan afgeleide items uit binnen- en buitenland. De oudste zakdoeken zijn meer dan een eeuw oud. Sommige exemplaren zijn uniek.

Van oudsher bestaan de zakdoeken in twee maten: kleine voor in de zak en de grote voor om  hals of hoofd. De stof is vaak een mix van katoen en kashmierwol. Er bestaan ook extra grote zakdoeken, die vooral werden gebruikt als knapzak. Bij speciale evenementen worden nog weleens bijzondere zakdoeken uitgegeven. Tegenwoordig kan je de stof aan de meter kopen en er tafelkleden, servetten en kledingstukken van maken. Tijdens carnaval is de boerenzakdoek populair. Recentelijk werd ook door protesterende boeren en anderen de zakdoek gebruikt als symbool van verzet.

De meeste boerenzakdoeken zijn rood, destijds gekleurd door de wortel van de meekrapplant. Meekrap is een van de weinige natuurlijke pigmenten die kleurecht blijft. De rode zakdoek was van oudsher bedoeld voor doordeweeks gebruik. Op zondag en tijdens rouw werden andere kleuren gebruikt. De patronen op de zakdoeken zijn in de regel op dezelfde manier opgebouwd: een symmetrische rand rond een middenvlak vol strooimotiefjes, met soms in het midden een medaillon met een voorstelling. In de randen staan vaak ranken, bloemen, stippeltjes of geometrische motieven, meestal geïnspireerd op Oost-Aziatische voorbeelden. De boerenzakdoeken worden nog altijd gemaakt in de fabriek van de familie Fentener van Vlissingen (Vlisco, Helmond).

* De verzameling is te zien in de presentatiezaal van het museum. Wanneer er lezingen gegeven worden, kan het zijn dat de rode zakdoeken tijdelijk niet te bezichtigen zijn.

NH Nieuws

Onlangs heeft NH Nieuws een opname gemaakt met Fred Snip over zijn verzameling zakdoeken. Klik op deze link om het artikel te lezen en de opname te zien.

Uitbreidingsplannen

Donderdag 23 november

Deze week nam B&W van de gemeente Leeuwarden het besluit om subsidie toe te kennen voor het bouwen van een vaste presentatie over het Fryske Hynder in het Fries Landbouwmuseum. De expositie over paarden is onderdeel van een uitbreidingsplan. Volgend jaar komen er ook nieuwe ruimten beschikbaar voor educatie, horeca en de bibliotheek. Het grootste deel van de nieuwbouw wordt betaald uit een legaat. In de loop van december komt er meer informatie.

Bekijk hier het artikel van de Leeuwarder Courant

Lees hier het artikel van Omrop Fryslân

Bekijk het artikel van Stichting Hippomobiel Erfgoed

Het veranderende agrarische landschap van Friesland

Zondag 15 oktober

Deze middag over het boerenlandschap van vroeger, nu en de toekomst begon met een lezing van Meindert Schroor.  Vervolgens ging een boeiend panel van deskundigen onder de bekwame leiding van Gaert de Vries, voormalig directeur van het HCL (Historisch Centrum Leeuwarden), de discussie aan. Onze panelleden omvatten:

• Jantien de Boer - Auteur van 'Landschapspijn'en journalist bij de Leeuwarder Courant.
• Piet Jan Thibaudier - Melkveehouder in de buurt van Lemmer en bestuurslid van Niscoo.
• Gerben de Boer - Melkveehouder in Tirns en lid van het dagelijks bestuur van Wetterskip.

Bekijk hier de presentatie van Meindert Schroor 'Veranderend agrarisch landschap Fryslân'.

Fries landschap, naar alle waarschijnlijkheid bij Blessum circa 1800. Detail van een behangselschilderij van Aldert Jacobs van der Poort (collectie Fries Landbouwmuseum).

Officiële opening van expositie 'De schilders van het Friese land' door minister Adema

zaterdag 13 mei 2023

Met trots hebben we minister Adema en zijn vrouw, die vandaag de tijd hebben genomen om onze nieuwe expositie 'De Schilders van het Friese Land' officieel te openen, verwelkomd. Het is een eer om hen hier te hebben.

Het is interessant om op te merken dat Adema 197, een beroemde Friese stier, dezelfde naam draagt als Piet Adema, onze huidige minister van Landbouw. Hoewel er geen familieverband is, gaf de minister aan trots te zijn op deze associatie.

Tijdens zijn bezoek merkte de minister op hoe de schilderijen door de jaren heen de schaalvergroting in de landbouw weerspiegelen. Vroeger waren stedelingen veel meer betrokken bij de landbouw, zoals te zien was op de veemarkten in Leeuwarden. Nu lijkt de stad meer op afstand te staan.

Het is interessant om na te denken over de toekomst van de landbouw, het landschap en het platteland. Hoe zullen de schilderijen er over 100 jaar uitzien? Waarschijnlijk zullen we nog steeds prachtige akkerbouwvelden zien, met de boerderij als een majestueuze kathedraal in het landschap, maar waarschijnlijk zien we ook meer kleur en biodiversiteit.

Toer de Boer

Het Fries Landbouwmuseum sloot afgelopen zaterdag, 22 april, aan bij de Toer de Boer. Een evenement waarbij 15 melkveebedrijven in en rond Leeuwarden hun deuren voor publiek openden.

Het museum bood een aantal activiteiten en demonstraties aan tijdens deze dag. Zo was er een tweedehands boeken verkoop waar bezoekers konden snuffelen tussen oude en bijzondere boeken. Er was ook een demo spinnen, waarbij bezoekers konden zien hoe wol tot draad gesponnen wordt, en een demo breien op een oude sokkebrei machine. 

Daarnaast was Floris Meijer aanwezig bij zijn bijzonder keramiek uitstalling en lagen er voor de kleine bezoekers speurtochten klaar én was het mogelijk om een heus trekker-rijbewijs te halen.

Al met al was het een geslaagde dag met mooi weer en ruim 200 bezoekers die het evenement bezochten!

De tekeningen van Rigtje Wassenaar-Boelstra

Het veefokbedrijf van Rigtje Wassenaar-Boelstra (1893 - 1969) en haar man Jan Nannes Wassenaar (1890 - 1958) was wereldberoemd. Vanuit Vijverzathe (Langhústerdyk 1) te Jelsum werd decennialang Fries stamboekvee verhandeld over alle continenten.

In 1959 werd Vijverzathe bezocht door de sjah van Perzië, in gezelschap van o.a. koningin Juliana en prins Bernhard. Het bezoek van de sjah bewerkstelligde nogal wat export van Fries vee naar Perzië (tegenwoordig Iran).

Rigtje nam in haar jeugd tekenlessen in Groningen bij Otto Erelman, een bekende dierenschilder. Ze maakte in 1936 elf tekeningen voor de FRS-brochure Friesch vee: topgrafie en geraamte. In de jaren '40 kreeg ze een deeltijdbaan als fotografe bij de FRS. Later filmde ze ook.

De elf originele tekeningen zijn eind 2022 door ('groene') onderwijsinstelling Aeres aan het Fries Landbouwmuseum geschonken. Het museum bezit meer tekeningen van Rigtje.

Henk Dijkstra

Klaas Zandberg nieuwe directeur Fries Landbouwmuseum

Op 1 september 2022 start Klaas Zandberg als nieuwe directeur van het Fries Landbouwmuseum. Zandberg was 35 jaar teamcoördinator dienstverlening bij het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) en woont in Leeuwarden. Hij volgt Henk Dijkstra op die vijftien jaar de functie van directeur vervulde.

Voor Klaas Zandberg is de agrarische sector niet vreemd, want hij is opgegroeid op een boerderij bij Bakkeveen. ‘'In wezen ben ik een Wâldpyk en plattelander gebleven, ook al woon en werk ik al vele jaren in de stad. Ik vind het belangrijk dat agrarisch erfgoed wordt veiliggesteld. Het lijkt me bovendien een prachtige uitdaging om meer bezoekers naar het museum te trekken met aansprekende activiteiten voor jong en oud en die laten aansluiten bij actuele ontwikkelingen’', aldus Zandberg.

Soroptimistclub Friesland Noord schenkt ‘Aandacht-trekker’

Op 24 mei 2022 heeft de Soroptimistclub Friesland Noord officieel de tractor onthuld die ze aan het Fries Landbouwmuseum hebben geschonken. Directeur van het museum Henk Dijkstra noemde het geschenk de ‘Aandacht-trekker’ en gaf het een prominente plek bij de voordeur van het museum. ‘De jeugd mag er nu lekker op klimmen en een foto maken om te delen op insta’.

De vlag van het Soroptimisme sierde de romp van de tractor en werd onder luid applaus van de aanwezigen met een zwaai verwijderd. Elk jaar zoekt de Soroptimistclub Friesland Noord verschillende goede doelen uit, ver weg of dichtbij zoals dit keer het Fries Landbouwmuseum in Goutum.

Het museum had de aanschaf van de tractor, een Ford 8N Dearborn uit 1947, al langer op het verlanglijstje staan en is blij met deze financiële ondersteuning. Het doel van deze tractor is met name educatief voor de jeugd en dat past prima bij een van de doelstellingen van het Soroptimisme. Voor meer informatie over wie de soroptimisten zijn en wat ze doen, kijk op www.soroptimist.nl.

Restauratie

Het Fries Landbouwmuseum start met een groot project waarin elf schilderijen worden gerestaureerd. Het museum heeft daarvoor financiële middelen gekregen van de Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting. Deze stichting verleent financiële steun bij aankoop, restauratie of conservering van museumstukken ten behoeve van, bij de Museumfederatie Fryslân aangesloten, leden. Ook verleent ze financiële steun aan initiatieven dan wel activiteiten die van belang zijn voor het in stand houden of bevorderen van het culturele erfgoed in Fryslân.

Het Landbouwmuseum bezit en verwerft schilderijen die een directe band hebben met de boer en zijn landschap. De laatste 10 jaar is een fraaie collectie verworven met veel bekende namen zoals Ids Wiersma, Andries en Bouke van der Sloot, Piet van der Hem, Nicolaas Huppes en Joh. Elsinga.

De aardappelzoeker is een groot schilderij (88 x 100 cm) uit c.a. 1930 van Ids Wiersma is één van de schilderijen die wordt gerestaureerd. Het museum verwierf dit een aantal jaren geleden uit een schenking.

Het Fries Landbouwmuseum presenteert het nieuwste boek

200 jaar Friese Landbouwmechanisatie

In de afgelopen twee eeuwen veranderde de wijze waarop in Friesland landbouw bedreven werd ingrijpend. Rond 1800 werkte de boer nog voornamelijk met de hand, geholpen door zijn paard. Een eeuw later nam de trekker de rol van het paard over en volgde op mechanisatiegebied de ene revolutionaire ontwikkeling na de andere. In Friesland begonnen in de jaren net voor en na de Tweede Wereldoorlog innovatieve dorpssmeden en uitvinders met de import, verkoop en bouw van landbouwwerktuigen.

Een aantal van hen groeide uit tot succesvolle fabrikanten en handelaren en werden internationale spelers met een iconische status. Voorbeelden zijn de rood-gele landbouwwagens van Miedema, de blauwe hooischudder van Eureka, de maaibalk van Schukken en de gierpomp van Hermes. Friesland leverde ook wereldprimeurs, zoals de melkrobot uit Oentsjerk en de snarenbedpootmachine en looftrekker van uitvinder Abe Gerlsma.

In dit rijk geïllustreerde standaardwerk beschrijft Henk Dijkstra (directeur Fries Landbouwmuseum) de historie van de landbouwmechanisatie in Friesland, met uitstapjes naar nationale en internationale ontwikkelingen.

Aan het eind van het boek wordt uitgebreid de geschiedenis van een aantal van de belangrijkste Friese fabrikanten van landbouwmachines beschreven. Deze uitgave is verkrijgbaar in onze museumwinkel voor € 49,90. Bestellen kan (ook) via de uitgever. U krijgt het boek dan toegestuurd.

Fries Film en Audio archief en 

Fries Landbouwmuseum presenteren zich op congres internationale agrarische musea

Het Fries Film en Audio Archief en het Fries Landbouwmuseum participeren in juli a.s. op een congres van de AIMA : de internationale organisatie van agrarische musea. Tijdens dit congres wordt de European Rural History Film Association (ERHFA) gepresenteerd: een project waarin verschillende Europese Landbouwmusea laten zien wat ze doen met landbouwfilms en hoe ze die toepassen in hun presentaties en online.

Het Fries Film en Audio Archief en Fries Landbouwmuseum hebben al een aantal jaren een samenwerking om landbouwfilms te traceren en te beschrijven en die als voorbeeld dient. ‘Wij lopen hiermee aardig voorop in Europa’, aldus Syds Wiersma van het Filmarchief. Met de inrichting van het nieuwe Fries Landbouwmuseum in 2018 besloot het museum meer te willen laten zien dan alleen ‘harken en foarken’. Naast schilderijen zette het museum in op interactieve media en film. ‘Vaak is het moeilijk om in een korte tekst uit te leggen hoe een bepaald voorwerp zoals een handgereedschap of machine werd gebruikt, een filmpje vertelt veel meer’: aldus directeur Henk Dijkstra. Medewerkers van het museum hebben toen een winter lang samen met mensen van het archief alle landbouw gerelateerde film bekeken, geanalyseerd en beschreven. ‘Voor ons een prachtige oplossing want wij hebben dergelijke specifieke kennis niet in huis’, zegt Syds Wiersma.

Fragmenten waarin bepaalde werktuigen of gereedschappen te zien zijn en die in de expositie van het museum staan, werden getraceerd en beschreven. Ze vormen nu in het museum in combinatie met de getoonde objecten een perfecte samenspel. Een voorbeeld is een dorsrol of terskrôle: dit werktuig dat gebruikt werd voor het dorsen van graan en koolzaad staat in het museum met erboven een filmpje waarin het gebruik wordt getoond. In totaal heeft het museum een tiental van dergelijke toepassingen.

Vanwege Covid is de conferentie digitaal. Het museum en het filmarchief hebben een digitale presentatie voorbereid die op vrijdag 23 juli online getoond zal worden op het congres dat in Reading (VK) wordt gehouden.

Franeker baksteenkunstwerk naar Fries Landbouwmuseum

Het Fries Landbouwmuseum in Leeuwarden heeft een bijzonder kunstwerk verworven. Het is een gemetselde muur met daarin gestileerde landbouwdieren. Het is afkomstig uit de voormalige landbouwschool in Franeker. De muur is gemaakt door de in Leeuwarden geboren Nina Baanders-Kessler (1915-2002). Het gebeurt zelden dat muurkunstwerken worden bewaard omdat ze vaak met de sloop van een gebouw verloren gaan. Het kunstwerk is van cultuurhistorische waarde vanwege de connectie met het agrarisch onderwijs en omdat het door de eerste Friese beeldhouwster, Nina Baanders-Kessler, is vervaardigd.

Rond 1990 kwam Christelijke Lagere Landbouwschool waarin het baksteenkunstwerk zich bevond, leeg te staan en verpauperde. Na vele jaren van leegstand en verval is in 2011 de locatie afgebroken. In eerste instantie was er geen aandacht voor het kunstwerk. De gevel met het baksteenkunstwerk ging schuil achter struiken waardoor het niet meer goed zichtbaar was. Gelukkig werd de kunsthistorische waarde ervan bij de sloop van het gebouw goed ingeschat en bleef het behouden. Het baksteenkunstwerk is losgemaakt en naar de gemeentewerf in Franeker getransporteerd. Onlangs is het naar het Landbouwmuseum vervoerd waar het een permanente plek krijgt.

Het baksteenmozaïek bestaat uit een gemetseld buitenspouwblad van een spouwmuur. De opbouw is samengesteld uit figuratieve voorstellingen van aantal landbouwhuisdieren: lam, varken, koe, schaap en een paard tegen een achtergrond in diverse kleuren. Boven de dieren zijn wolkenpartijen gemaakt. Het metselwerk is volledig vlak gecreëerd (geen reliëf). De afmetingen van het object zijn circa zes meter lengte en circa twee meter hoog.

Kunstenaar

Nina Baanders-Kessler is op 28 februari 1915 geboren in Leeuwarden als Antje Kessler, als dochter van slager Jacob Kessler en Elizabeth Anne Bijl. Ze ging naar de gemeentelijke HBS voor meisjes in Leeuwarden en van 1934 tot 1938 volgde ze de opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam. In 1936 deed ze een studiereis van zes weken in Wenen, verbleef in 1937 twee maanden in Parijs en vestigde daarna in Leeuwarden, waar ze een eigen atelier had aan de Eebuurt. Ze werd in die jaren omschreven als een dappere en bevlogen jongedame die het beeldhouwen in Friesland als eerste en enige oppakte. In juli 1942 trouwde ze met Ambrosius Baanders, kreeg vier kinderen en verhuisde in 1947 naar Vinkeveen. Ze overleed op 20 juni 2002.

Baanders vervaardigde in Friesland onder andere een wapensteen voor het raadhuis in Koudum (1941), een wapensteen op de Wirdumerpoortsbrug in Leeuwarden (1941), de plaquette van Theo van Welderen Rengers in Oentsjerk (1947) en een verzetsmonument (vrouwenfiguur) in Makkum (1952).

Boekpresentatie 'Cultureel erfgoed op it Fryske boerehiem’

In 2020 bestond de Boerderijenstichting 35 jaar. Ondanks ‘corona’ is na het opschorten van alle activiteiten één belangrijke activiteit overeind gebleven: de overhandiging van het eerste exemplaar van het boek ‘Cultureel erfgoed op it Fryske boerehiem’ aan commissaris van de koning Arno Brok op 10 oktober 2020 in het Fries Landbouwmuseum.

Boekpresentatie It Fryske Boerehiem.pdf, informatie over het boek en beeldverslag.

Us Mem gaat op in Fries Landbouwmuseum

Stichting Us Mem, de schatbewaarder van het erfgoed van het Fries Rundveestamboek gaat op in het Fries Landbouwmuseum. Daarmee komt dat bezit, inclusief het bekende standbeeld van de koe ‘Us Mem’, in eigendom van het Fries Landbouwmuseum.
Stichting Us Mem werd opgericht bij de fusie van het Fries Rundvee Syndicaat in 1998 met de Nederlandse tegenhanger NRS, die zou leiden tot het huidige CRV: de coöperatieve veeverbeteringsorganisatie in Nederland en Vlaanderen.
 

Bijzonder erfgoed
De reden voor oprichting van stichting Us Mem was om het erfgoed van de Friese veefokkerij te behouden voor de provincie na de fusie. Dit erfgoed bestaat uit onder meer: de in Nederland unieke grote tegeltableaus uit het voormalige stamboekhuis, die in bruikleen zijn bij het Landbouwmuseum; de waardevolle medaille collectie van de beroemde veefokker Jan Wassenaar uit Jelsum die ondergebracht is bij het Fries Museum en ruim 50 meter papieren archief dat onderdak heeft bij Tresoar.

US MEM
Ook in eigendom van stichting Us Mem, en voor velen is dat niet bekend, is het standbeeld van Us Mem dat op de Harlingersingel in Leeuwarden staat. Het beeld van de zwartbonte koe, gemaakt door kunstenaar G.J. Adema, werd gemaakt ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de FRS. Het is een verbeelding van de ideale Friese stamboek koe. Het beeld werd aan het FRS overgedragen op 6 september 1954 in aanwezigheid van onder anderen Commissaris van de Koningin Harry Linthorst Homan en burgemeester A.A.M. van der Meulen.

Fries Landbouwmuseum en Nationaal Veeteelt Museum samen verder

De besturen van het Fries Landbouwmuseum en het Nationaal Veeteelt Museum (NVM) in Beers (NB) tekenen een intentieverklaring, waarbij het NVM gaat integreren in het Fries Landbouwmuseum (FLM). De planning is om voor het einde van dit jaar het integratieproces af te ronden, zodat het FLM vanaf 2021 een groot deel van de collectie van het NVM zal kunnen tonen.

Aanleiding

Door verkoop van het gebouw waarin het NVM 20 jaar lang was gehuisvest (het oude ki-station Land van Cuijk in Beers), moest het bestuur op zoek naar een nieuwe locatie of samenwerking. Die zoektocht heeft nu dus geresulteerd in samenwerking met het Fries Landbouwmuseum, waarbij integratie van de beide collecties het uiteindelijke doel is.

Het Fries Landbouwmuseum krijgt hiermee een mooie en zeer interessante aanvulling op het onderdeel veehouderij, waarin de historische ontwikkeling van de melkveehouderij al goed is uitgewerkt. Door toevoeging van de collectie van het Nationaal Veeteelt Museum kunnen nu ook de onderdelen fokkerij en voortplanting verder worden uitgediept. Bovendien brengt het NVM veel kennis in die onder meer kan worden ingezet voor verschillende vormen van onderwijs. Hierdoor versterkt het FLM zijn positie als toonaangevend agrarisch museum in Nederland.

Sunny Boy komt thuis

De collectie van het NVM ‘behandelt’ de ontwikkeling van de veefokkerij. Het laat zien hoe Nederland in de tweede helft van de twintigste eeuw dankzij kunstmatige voortplantings-technieken toonaangevend werd op het gebied van de veeverbetering. Opvallend is dat veel impulsen hiervoor uit Friesland kwamen, onder meer op het terrein van de kunstmatige inseminatie.

De museumcollectie telt zo’n 2.300 objecten, ongeveer 25.000 foto’s en ander beeldmateriaal (dia’s, films en video’s). De gehele collectie is geregistreerd (Adlib) en gedigitaliseerd. Het heeft naast objecten tevens een fraaie kunstcollectie, waaronder koeienschilderijen van de bekende kunstenares Marleen Felius en koestudies van de (Haagse school) schilder Jan de Haas.

Bijzonder zijn ook de geprepareerde koppen van diverse wereldberoemde stieren, zoals Kian uit de fokkerij van het roodbonte Maas-, Rijn- en IJsselvee. Een ander topstuk is de kop van Sunny Boy, geboren in Fryslân (Schalsum) en met bijna twee miljoen nakomelingen een wereldkampioen.

De komende maanden gaan beide musea de integratie vormgeven. Het FLM gaat voorbereidingen treffen om ruimte te maken voor de integratie van de collectie van het NVM. Het NVM gaat eerst nog een deel van zijn omvangrijke collectie kritisch bekijken en ontdoen van overlap.

Eind 2020 moet alles zijn afgerond. Dan is de collectie van het Nationaal Veeteelt Museum veilig gesteld voor de toekomst en staat er een versterkt Fries Landbouwmuseum in Leeuwarden.

08-04-2020

FRS-beeldmerk

Het Fries Landbouwmuseum heeft een mooi museumstuk ontvangen. Het FRS-beeld is één van 8 stuks, die in 1984 werden aangebracht bij de toen geopende districtskantoren van het Fries Rundvee Syndicaat - de samenvoeging van het koninklijk Fries Rundvee-Stamboek en de Bond van KI-verenigingen in Friesland.

Er werden nieuwe kantoren gebouwd in Akkrum, Balk, Dronrijp, Oosterwolde en Wolvega, de overige kwamen in bestaande gebouwen. Nu heeft het beeld een mooi plekje gekregen in onze museumtuin.

De Harkema draaimelkstal

40 jaar geleden een belangrijke innovatie

Sinds december 2019 is het Fries Landbouwmuseum in het bezit van het eerste werkend schaalmodel van een 'radiaal draaimelkstal'.
Albert Harkema (1934 - 2011) was het brein achter deze draaimelkstal, waar hij 6 november 1975 een octrooi op kreeg. De verdere ontwikkeling ging via de technische afdeling van de AVIEH*. De fabricage gebeurde bij Van Echteld te Werkhoven.

Harkema werd rond 1960 veehouder op Arbere. Veertig jaar later stopte hij met boeren en kreeg hij tijd om een lang gekoesterde wens vorm gegeven; het bouwen van een eigen kerk in Arbere. De 12.000 bakstenen haalde hij uit België, het orgel uit IJhorst en de Mariabeelden uit zuidelijker oorden. Daarna begon hij met het maken van de draaimelkstal.

De eerste (echte) stal werd in 1977 op het bedrijf van Harkema zelf geïnstalleerd. In 1978 was de vinding van Harkema groot nieuws op de Landbouw Rai van dat jaar. Op die RAI stond het (werkend) schaalmodel. Andere bekende gebruikers waren onder andere Henri Willig uit Katwoude, die in 1979 een ligboxenstal voor tweehonderd melkkoeien bouwde en als een van de eersten een Harkema-draaimelkstal installeerde. Willig is nu vooral bekend zijn twee kaasmakerijen. In Friesland kreeg Boyen de Boer in Stiens een dergelijke stal.

Het model kreeg een plekje in een verzameling van de broer van Harkema die een eigen Landbouwmuseum had in een loods in Den Ham.

Besparing

Het bijzondere aan deze melkstal was het kleine benodigde oppervlak en lager bouwkosten. De opstelling van de koeien was radiaal: naast elkaar met de koppen naar de buitenkant van de draaistal. Dat leverde een enorme ruimtebesparing op, omdat de diameter veel kleiner was dan bij andere modellen.

Het tweede voordeel was dat de melkstellen tussen de achterpoten van de koe door werden aangesloten. Dat betekende een optimale be­reikbaarheid van de uier, zodat er snel en ge­makkelijk aangesloten kon worden. Bovendien was het voor de koeien praktisch onmogelijk de melkstallen af te trappen omdat de melkslang en het koord van de automatische af­nemers naar achteren liepen.

Binnenmelker

De melker bevond zich in een melkersput binnen de draaicirkel. Bij het binnenkomen op het platform lie­pen de koeien door een lege stand naar bin­nen, maakten een bocht van 180 graden en kwamen dan in de eerst­volgende stand op hun plaats. Daarna kon­den de melkstellen worden aangesloten. Zodra de koeien uitgemolken waren werden de melk­stellen automatisch afgenomen. Bij de uit­gang kon de koe rechtuit naar voren van het platform aflopen.

De 30 stands radiaalstal werd bediend door twee melkers. Degene bin­nen de draaicirkel sloot de melk­stellen aan. De tweede melker bevond zich in de ‘prepstal’ en zorgde daar voor de voorbehandeling van de koeien. Hij zorgde tevens voor een vlotte toeloop van de koeien, wat essentieel was voor het be­halen van een grote capaciteit.

De maximum capaciteit van deze ro­terende radiaalstallen waren respectievelijk 110 en 160 koeien per uur, waarmee ze geschikt waren voor bedrijven van 120-250 koeien en meer. De stal week af van gangbare melkstallen zoals de roterende zij-aan-zij, de roterende visgraat en de roterende tandem. De roterende radiaalstal draaide continu, maar de draaisnelheid was wel variabel instelbaar.

Hoeveel melkstallen er totaal geïnstalleerd zijn en of er nog stallen in werking zijn, is onbekend.

Harkema was overigens ook betrokken bij de ontwikkeling van torensilo's van Gascoigne met bovenlos installatie. Tezamen met JOZ (Jan Oostwouder 't Zand) zijn de ideeën verder uitgewerkt.

* AVIEH: Algemeene Vereenigde Im- en Export Handelsmij. N.V. o.a. importeur van Fullwood melkmachines

vanaf 15 dec 2019 niet meer te zien

Expositie hannekemaaiers en lapkepoepen

Op 1 augustus 2019 heeft gedeputeerde van Landbouw dhr. Johannes Kramer de exposite van de Hannekemaaiers en Lapkepoepen officieeel geopend. De expsositie is te bezichtigen van 2 augustus tot en met 15 december 2019.

Migratie is van alle tijden: waar komen wij vandaan? Zijn onze verre voorouders ook niet eens hier naar toe getrokken om terpen uit de klei op te bouwen?

Ons land heeft een lange traditie om mensen onderdak te verlenen vanwege de vlucht voor religieus geweld, politiek geweld of economische ellende.

Maar we weten zelf ook heel goed wat het is om elders ons heil te zoeken: na de oorlog had ons land zelfs een echt emigratiebeleid om mensen elders onder te brengen: Canada, VS, Zuid Amerika, Zuid Afrika, Australie en Nieuw Zeeland.