dier | verbetering | welzijn | voedsel

Door de eeuwen heen heeft Fryslân zich gevormd tot een centrum van veeteelt met een unieke traditie van innovatie.

Sinds de domesticatie van dieren selecteren mensen deze op eigenschappen die voor hen belangrijk zijn. Al in de prehistorie werden in Nederland runderen gehouden, nakomelingen van de wilde oeros, die melk, vlees en trekkracht leverden. In de vroege middeleeuwen hielden Friese boeren runderen voor dezelfde doeleinden, waarbij de vruchtbare graslanden van Fryslân uitstekende omstandigheden boden voor veehouderij. In de middeleeuwen speelde rundveehouderij een sleutelrol in Fryslân. De Friese koe legde de basis voor een zuivelindustrie die vanaf de Gouden Eeuw internationaal aanzien genoot. Naast melkkoeien exporteerden Friese boeren gewaardeerde Friese Landvarkens.

Vanaf 1870 werd de veeteelt in Fryslân verder geprofessionaliseerd met de oprichting van stamboeken en fokverenigingen, waaronder het Fries Rundveestamboek in 1879. Deze ontwikkeling leidde tot de doelgerichte verbetering van rundveerassen, zoals de wereldberoemde Holstein Friesian. Innovaties in genetica, voeding en dierwelzijn speelden hierbij een cruciale rol. In 1919 werd in Fryslân de eerste provinciale Gezondheidsdienst voor Dieren opgericht, waarmee de gezondheid van de veestapel werd verbeterd en export mogelijk werd. Innovaties zoals kunstmatige inseminatie, geïntroduceerd door de Friese dierenarts Siebenga, en diepvriessperma versterkten Fryslâns positie in internationale fokprogramma’s.

Vanaf 1970 werden buitenlandse rassen geïntroduceerd in kruisingen, vooral bij varkens en kippen, wat leidde tot een efficiëntere fokstructuur. Rond 1990 bracht het I&R-systeem verdere vooruitgang door individuele dierregistratie voor gezondheids- en traceringstoepassingen. Tegenwoordig richten fokprogramma’s zich op efficiëntie, gezondheid en duurzaamheid, met aandacht voor lagere methaanuitstoot, dierenwelzijn en gedragskenmerken. Innovaties zoals DNA-technologie, IVF en sensoren zorgen ervoor dat Fryslân een toonaangevende rol speelt in een duurzame veehouderij.

Expositie

De tentoonstelling geeft een uitgebreid overzicht van de geschiedenis van de veeteelt. Centraal staan thema’s zoals fokkerij, veeverbetering en belangrijke technologische mijlpalen, waaronder kunstmatige inseminatie en genoomselectie. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan actuele vraagstukken zoals duurzaamheid en dierenwelzijn. De agrarische identiteit van Fryslân, nauw verbonden met de veehouderij, komt tot leven in een rijke collectie waaronder historische werktuigen, unieke instrumenten uit de twintigste-eeuwse veeverbetering en iconische stukken zoals de geprepareerde kop van de legendarische fokstier Sunny Boy. Ook is er een indrukwekkende verzameling schilderijen, waaronder werken van J.H.L. de Haas (1832-1908), beroemd schilder van de Haagse School.

Voedsel komt ook hier aan bod: naast zuivel levert de veeteelt allerhande vleesproducten die wereldwijd een belangrijk onderdeel zijn van de dagelijkse voeding.