weide | dier | melk | voedsel

Zuivel vormt een fundamenteel onderdeel van de Friese landbouw en is diep geworteld in de geschiedenis en cultuur van de regio.

De geschiedenis van de melkveehouderij in Fryslân gaat terug tot de vroege middeleeuwen, toen de regio met zijn uitgestrekte weiden en vruchtbare gronden uitgroeide tot een ideaal gebied voor melkproductie. In deze periode verbeterden kloosters in Europa de technieken voor het maken van boter, kaas en yoghurt. In Fryslân werden melk, boter en kaas essentiële pijlers van de economie, terwijl het Friese melkschaap voedzame melk leverde en bijdroeg aan een veelzijdige zuiveltraditie die zich uitstrekte van Vlaanderen tot Denemarken. De 17e eeuw was een bloeiperiode voor de Friese zuivel. Boter en kaas groeiden uit tot waardevolle exportproducten die markten in heel Europa bereikten. De Friese koe, geroemd om haar hoge melkproductie en kwaliteit, werd een symbool van de regio. In de 19e eeuw onderging de zuivelindustrie een modernisering door de oprichting van coöperaties en melkfabrieken, zoals Frico, de voorloper van FrieslandCampina. Innovaties zoals pasteurisatie en verbeterde verpakkingen verhoogden de kwaliteit en houdbaarheid van zuivelproducten, waarmee Fryslân zijn internationale positie als toonaangevende zuivelregio verder versterkte.

Na 1950 ontwikkelde Fryslân zich tot een kerngebied van de Nederlandse zuivelsector. Grote bedrijven zoals A-Ware combineren traditionele kwaliteit met innovatieve producten, zoals lactosevrije en eiwitrijke varianten. Melkpoederfabrieken in Fryslân exporteren wereldwijd en vervullen een essentiële rol in de wereldwijde voedselvoorziening. Met een sterke focus op duurzaamheid en voedselveiligheid blijft Fryslân een toonaangevende speler in de internationale zuivelindustrie. 

Expositie

De expositie richt zich op melk en de twee belangrijkste Friese zuivelproducten: boter en kaas. Melk is een unieke grondstof, boordevol eiwitten, calcium en vitaminen, die essentieel zijn voor gezonde botten en spieren. In Fryslân werd melk al vroeg verwerkt tot boter en kaas, geliefd vanwege hun lange houdbaarheid en hoge voedingswaarde. We volgen het proces van gras tot melk en de verwerking tot boter en kaas, en laten zien hoe de Friese zuivelindustrie zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld. Ook het transport van melk en zuivel, evenals de invoering van strenge kwaliteitscontroles die Fryslân een sterke reputatie hebben bezorgd, worden uitgebreid belicht.

Naast het historische perspectief besteedt de expositie aandacht aan actuele uitdagingen, zoals het verminderen van CO₂-uitstoot en de ontwikkeling van plantaardige alternatieven voor zuivel. Friese boter en kaas versterkten de plattelandseconomie en groeiden uit tot belangrijke exportproducten. Tot op de dag van vandaag speelt de Friese zuiveltraditie een grote rol, ondersteund door moderne technieken die kwaliteit en duurzaamheid garanderen. De uitgebreide collectie werktuigen, gebruiksvoorwerpen en kunstvoorwerpen benadrukt de nauwe verwevenheid van de zuivelindustrie met de Friese cultuur. Zo toont de expositie een traditionele karnton, een moderne melkrobot en twee monumentale deuren met glas-in-loodramen uit de voormalige Frico-fabriek.

Bij dit thema staat voedsel opnieuw centraal, met melk en zuivelproducten als universele basisvoedingsmiddelen die van essentieel belang zijn voor het dagelijks leven wereldwijd.